Als kersvers lid van het Landelijk Platform Nabestaandenzorg mag ik me – samen met andere leden – gaan bezighouden met de pr van het Platform. We willen graag groeien omdat er duidelijk behoefte is aan zakelijke en emotionele steun na het overlijden van een dierbare. Dit willen we met een éénduidige en duidelijke visie uitdragen naar de buitenwereld. En daar wil ik natuurlijk graag mijn energie in steken!
Als nabestaandenbegeleider werken we onder andere samen met uitvaartorganisaties, om na de uitvaart het stuk nazorg te verzorgen voor de nabestaande(n). We doen dit door als het ware een gids te zijn in praktische en emotionele zin.
Dapper. biedt dit soort steun ook voor het bedrijfsleven. Lees er alles over in dit blog!
“Rouw is de omgekeerde vorm van verliefdheid maar dan heftiger”
“Rouw is de omgekeerde vorm van verliefdheid maar dan heftiger”: een uitspraak in de aflevering van Kijken in de Ziel op NPO begin januari van dit jaar. Een uitspraak die wat mij betreft echt alles omvat. Ondanks de pijnlijke boodschap, zo ontzettend mooi beschreven! “Rouw behelst je hele functioneren, je hele zijn, elke minuut van de dag.”
Iedere minuut van de dag, dus dat betekent voor velen dat je er ook mee moet dealen op je werk. In de Nederlandse wet is niet vastgelegd hoe lang iemand vrij krijgt bij het overlijden van een naaste. Dit verschilt per bedrijf, branche en cao. De meesten zullen je vrij geven in de periode vanaf het moment van overlijden tot aan de uitvaart. Maar de crux zit ‘m vaak in de periode daarna. Als je mentaal nog niet in staat bent om te werken, ligt een burn-out, of zelfs arbeidsongeschiktheid, op de loer.
Dit verschilt natuurlijk per individu. De één gaat juist graag zo snel mogelijk weer aan het werk, want structuur biedt houvast en afleiding. De ander moet er werkelijk niet aan denken en heeft meer tijd nodig. Het allerbelangrijkste is doen waar je op dat moment zelf behoefte aan hebt en dat kan elk uur verschillen. Zo kan het aanbod van je leidinggevende om een uurtje later te beginnen na een slechte nacht of het aanbod van je collega om even onder vier ogen een kop koffie te drinken, ontzettend belangrijk zijn.
De cijfers
Ieder jaar krijgt een kwart miljoen werknemers te maken met een sterfgeval in de omgeving. Veertig procent meldt zich vervolgens ziek. Van de mensen die hun partner of kind verliezen, keert slechts vijftig procent volledig terug in zijn oude functie. Dit zijn zomaar wat cijfers. Maar wát voor cijfers!
Omgaan met rouw is voor veel mensen lastig, ook in het werkende leven. In de eerste periode net na de uitvaart, toont de omgeving vaak veel begrip en medeleven voor nabestaanden. Na een paar weken neemt dat af. Maar juist dat is het moment dat het verlies pas écht tot een collega of werknemer doordringt. Het komt dan ook regelmatig voor dat een werknemer de eerste maanden na een verlies redelijk functioneert, maar daarna alsnog een terugval krijgt. De omgeving is dan al overgegaan tot de orde van de dag, waardoor je werknemer er alleen voor staat. Dat maakt het verlies nog zwaarder.
Omgaan met rouw op de werkvloer
Leidinggevenden en collega’s vinden het moeilijk om goed met rouw om te gaan; hoeveel aandacht moet je degene in rouw geven? Wanneer kan hij weer werken? En welke zaken kunnen we nog even niet op zijn bureau neerleggen?
Collega’s zijn vaak onzeker over de manier waarop ze iemand moeten benaderen die net met verlies te maken heeft gehad. Kan hij er wel of niet over worden aangesproken? Soms pakt men dit onhandig aan, nog vaker gaat men voor de ander denken: “Laat ik er maar niet naar vragen, want dan moet hij er weer over praten en dat is vast vervelend.” Terwijl men eigenlijk bang is om zelf in een ongemakkelijke situatie terecht te komen. Men gaat denken voor die ander, gaat het ‘oplossen’ voor de ander, maar rouw is niet op te lossen. Rouw heeft alles te maken met empathie, je verplaatsen in de ander, oprecht belangstelling tonen en de ander erkennen in zijn verdriet om verlies.
Rouw heeft alles te maken met empathie, je verplaatsen in de ander, oprecht belangstelling tonen en de ander erkennen in zijn verdriet om verlies.
Maar ja, dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoe je doe dat dan? En, hoeveel tijd geef je iemand, tijd kost immers geld? In de huidige economie en maatschappij moet alles steeds groter en sneller, met zo min mogelijk mensen moet gestreefd worden naar het best mogelijke resultaat. Dus wordt er ook vaak gedacht als een medewerker na een korte tijd weer terug is op de werkvloer: “Mooi, hij is er weer, gaan met die banaan!’ Terwijl de rouw dan nog maar net begint en vele klachten onzichtbaar zijn op de werkvloer. Het risico? Op langere termijn nog veel meer uitval.
Uit de praktijk
Laatst was er een man in m’n praktijk die een maand daarvoor zijn vrouw was verloren. Hij bleef achter met drie puberkinderen. Kort na het overlijden was hij erg goed te spreken over zijn werkgever. “Een condeleancekaart met persoonlijke woorden van al mijn collega’s, een mooi boeket voor op het graf en de directie en wat naaste collega’s waren aanwezig bij de uitvaart. Ondanks het feit dat ik op die dag in een soort roes leefde, kwam later écht het besef dat al die collega’s de moeite hadden genomen om er voor mij te zijn. Een heel warm gevoel!”
Alleen, toen hij na twee weken weer aan het werk moest, voelde het zo anders. “Natuurlijk werd er terloops de eerste dagen gevraagd hoe het ging, maar iedereen had het druk en ik werd opgezogen in het werk. Thuis liep het niet lekker met twee van de drie kinderen, ik sliep slecht met als gevolg dat ik steeds meer fouten maakte op werk en het ongenoegen van collega’s was duidelijk te merken. De klap op de vuurpijl was een opmerking die één van mijn collega’s drie maanden na het overlijden van mijn vrouw tijdens de lunch maakte. Ik had net weer een vergissing gemaakt uit vermoeidheid en terwijl ik omringd was door collega’s zei hij: “Je moet nu toch minder stress ervaren? Je hebt in ieder geval niet meer die enorme zorg voor je zieke vrouw!”. Ik klapte volledig dicht, pakte mijn dienblad en heb mijn lunch bij mijn bureau opgegeten.”
Vinger aan de pols
Het is van essentieel belang dat je als bedrijf het eerste half jaar scherp in de gaten houdt wat er gebeurt met de nabestaande. Voorkom dat de werknemer door een terugval zich alsnog ziek meldt. Houd je werknemer in de gaten als hij weer aan het werk is door het eerste half jaar regelmatig met hem om de tafel te gaan zitten, bijvoorbeeld één keer na zes weken en daarna iedere drie maanden. Vraag tijdens die gesprekken expliciet hoe het gaat en waar hij op dat moment behoefte aan heeft. Zijn behoeften kunnen immers per periode verschillen. Realiseer je ook dat kleine dingen soms al heftige emoties oproepen.
Rouw in alle soorten en maten
Tot nu spreek ik alleen in deze blog over rouw bij overlijden. Want als je praat over rouw, dan denkt men vaak alleen aan het verdriet door de dood. Echter, verlies -op het werk- kan in vele andere varianten voorkomen en vaak doorloopt men in theorie dezelfde rouwfasen als bij de verwerking van een sterfgeval.
Wat denk je van verlies door echtscheiding, waarbij de thuisbasis van een collega totaal op z’n kop staat? Of verlies door een ernstig zieke in de omgeving waar men mantelzorg voor pleegt? En dan speelt er op werk misschien ook wel verlies door een functieverandering als gevolg van onderprestatie, reorganisatie of de dreiging om in de nabije toekomst helemaal geen baan meer te hebben. Dit dóet wat met mensen.
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Wanneer men op een goede manier met een rouwende collega omgaat, kan niet alleen hem veel leed worden bespaard, maar ook zijn werkgever. Men streeft in het bedrijfsleven zoveel mogelijk naar Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), waarbij omgaan met rouw een mooie plek verdient als het gaat om ‘duurzaam ondernemen met respect voor de sociale kant’. In Nederland krijgt dit nog te weinig aandacht. Als de noodzaak zich (nog) niet heeft aangediend, denkt men er vaak (te) luchtig over: ‘We zien wel hoe dat gaat, áls het gebeurt’. Maar áls het dan gebeurt, weet men vaak niet waar men goed aan doet en handelt men impulsief. Met alle gevolgen van dien.
Hoe pak je dit wel gestructureerd aan? Als nabestaandenbegeleider wil ik daar graag over adviseren en bij helpen. Ik kom graag in contact met bedrijven die dit structureel en op een maatschappelijk verantwoorde manier willen aanpakken. Neem contact met me op voor een vrijblijvend gesprek en lees alvast op de site wat de mogelijkheden zijn.
Lieve groet
Caroline van Dapper.
